Platentektoniek

De theorie achter platentektoniek

Platentektoniek is een wetenschappelijke theorie die tot een jaar of 50 terug nog zeer onbekend was. De theorie verklaart de bewegingen van tektonische platen op de aarde. Eerder waren er al theorieën aan het licht gekomen over de continental drift, een andere theorie waar de theorie van platentektoniek op voort heeft kunnen bouwen.

De aarde bestaat niet uit een geheel, maar is opgebouwd uit twaalf grote en tal van kleine tektonische platen. Er zijn twee verschillende typen korsten, namelijk oceanische en continentale korsten. Deze verschillen van elkaar in dikte, structuur en materiaal. Zo is oceanische korst zwaarder dan continentale korst en bestaat het uit basalt, terwijl continentale korsten uit graniet bestaan.
 
Soorten plaatbewegingen

Platen kunnen op drie verschillende manieren bewegen. De verschillende bewegingen worden divergente, convergente en transforme plaatbewegingen genoemd.

Divergente plaatbewegingen

Wanneer twee aardkorsten van elkaar af bewegen spreekt men over een divergente plaatbeweging. Bij deze beweging ontstaat een ruimte tussen de twee platen in. Hierdoor is er ruimte voor magma om omhoog te komen uit de kern van de aarde en daar te stollen. Zo ontstaat er een nieuwe korst tussen de platen in, vaak een oceanische korst. Een goed voorbeeld hiervan is IJsland, waar deze plaatbeweging er voor heeft gezorgd dat er een groot gat is tussen de twee platen. Een brug verbindt de ene kant met de andere kant.  

Convergente plaatbewegingen

Bij een convergente plaatbeweging verplaatsen de platen zich juist naar elkaar toe, om uiteindelijk vaak met elkaar in aanraking te komen. Wanneer de platen botsen kunnen er twee verschillende dingen gebeuren. De eerste mogelijkheid is dat de platen elkaar omhoog drukken. Dit vindt plaats wanneer er twee continentale korsten tegen elkaar botsen. Doordat ze elkaar omhoog drukken zal er een gebergte zal ontstaan.

De tweede mogelijkheid is dat de platen van elkaar verschillen in gewicht. Vaak is er dan sprake van een oceanische korst en een continentale korst. De oceanische korst zal onder de continentale korst schuiven en de mantel inschieten. Hier zal de plaat uiteindelijk smelten, waardoor er magma wordt gevormd. De druk zal steeds hoger oplopen waardoor de magma uiteindelijk omhoog zal komen en er een vulkaan zal ontstaan.



Transforme plaatbewegingen

De laatste mogelijkheid wordt een transforme plaatbeweging genoemd. Bij een transforme plaatbeweging schuiven de platen langs elkaar heen. Wanneer de platen langs elkaar bewegen ontstaat er erg veel wrijving. Vaak vinden er bij transforme bewegingen dan ook aardbevingen plaats, aangezien de bewegingen erg schokkerig verlopen.
Maar hoe kan het nou dat platen bewegen? Hiervoor moeten we kijken naar de kern van de aarde. De warmte in de aardmantel is niet gelijk verdeeld. De warmte in de aarde komt voort uit de oerwarmte (het ontstaan van de aarde), langzame kristallisatie van de aardkern en van de huidige radioactiviteit op aarde.

In 1944 kwam Arthur Holmes, een bekende Britse geoloog, al met de theorie dat de aarde grote convectiecellen zou bevatten. Hij beweerde dat deze cellen zouden zorgen dat gesteenten met een lage dichtheid naar het aardoppervlak zouden worden verplaatst, terwijl gesteenten met een hogere dichtheid naar de vaste aardmantel zouden verplaatsen. Dit proces zou plaats moeten vinden via subductiezones.

Hoe komt het dat platen bewegen?

Zoals hierboven te zien is helpt de lithosfeer zelf ook bij het verplaatsen van platen. Platen worden na een bepaalde tijd namelijk zo dik dat ze de atmosfeer in zinken, waarbij de hele plaat wordt meegetrokken. Tegelijkertijd worden aan de andere kant spreidingsruggen zo zwaar dat ze vanzelf wegglijden van de plaatgrens.

De platentektoniek wordt dus gedreven door de warmte van de aarde, welke voorlopig nog niet afgekoeld is. Het is echter goed mogelijk dat de aarde na verloop van tijd zo veel af zal gaan koelen dat er niet meer genoeg kracht is om de platentektoniek voort te zetten, waardoor de beweging van platen zal kunnen verdwijnen.